Geisha Nhật Bản
Geisha Nhật Bản
Nhắc đến Nhật Bản – quốc gia nổi tiếng với vẻ đẹp hài hòa giữa hiện đại và truyền thống – người ta thường nghĩ ngay đến những biểu tượng văn hóa đặc sắc như hoa anh đào nở rộ mỗi độ xuân về, những bộ kimono duyên dáng, nghệ thuật trà đạo tĩnh lặng và đầy triết lý. Trong bức tranh văn hóa đặc trưng đó, Geisha hiện lên như một hình ảnh vừa thanh tao, vừa huyền bí – đại diện cho sự tinh tế, chuẩn mực và lòng tận tụy với nghệ thuật truyền thống.
Geisha trong trang phục truyền thống
Để hiểu rõ hơn về Geisha, cần nhìn sâu vào quá trình rèn luyện khắt khe, hệ thống nghệ thuật họ theo đuổi, cũng như bối cảnh lịch sử và xã hội đã hình thành nên hình ảnh Geisha – một biểu tượng không thể thay thế trong nền văn hóa xứ Phù Tang. Hãy cùng Univiet tìm hiểu về hành trình hình thành nên biểu tượng văn hóa độc đáo này.
Geisha là ai? Nguồn gốc và vai trò trong văn hóa Nhật Bản
Geisha chỉ những nghệ nhân nữ chuyên nghiệp được đào tạo bài bản trong các nghệ thuật truyền thống của Nhật Bản như múa truyền thống (nihon buyō), âm nhạc (đặc biệt là chơi đàn shamisen), ca hát, trà đạo, thư pháp và cắm hoa (ikebana). Geisha là những người nghệ sĩ có trình độ cao, đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì và bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống lâu đời của xã hội Nhật Bản. 
Geisha trong hoạt động nghệ thuật Nguồn gốc của Geisha có thể được truy nguyên từ thế kỷ XVIII, trong thời kỳ Edo, khi những nghệ nhân nữ bắt đầu xuất hiện trong các khu phố giải trí (hanamachi), đặc biệt là ở Kyoto. Qua thời gian, nghề Geisha phát triển thành một thể chế nghệ thuật chuyên nghiệp với hệ thống đào tạo nghiêm ngặt. Những nghệ nhân này không chỉ thực hiện các buổi trình diễn nghệ thuật mà còn đóng vai trò là người bảo trợ văn hóa, tạo nên không gian giao lưu văn hóa và nghệ thuật độc đáo trong các sự kiện truyền thống.
Trong bối cảnh hiện đại, Geisha vẫn giữ vai trò quan trọng như những người gìn giữ bản sắc văn hóa và đồng thời là cầu nối văn hóa giữa quá khứ và hiện tại, thu hút sự quan tâm của du khách quốc tế cũng như giới học thuật trên toàn thế giới.
"Geisha" theo Hán - Việt là gì?
Từ “Geisha” trong tiếng Nhật được ghép bởi hai chữ Hán:
● "Gei" (芸) có nghĩa là nghệ thuật,
● "Sha" (者) có nghĩa là người.
Khi phát âm theo Hán – Việt, Geisha được hiểu là "Nghệ giả" – tức người làm nghệ thuật. Điều này khẳng định rõ bản chất thực sự của Geisha: họ không đơn thuần là những người trình diễn, mà là những nghệ sĩ truyền thống được đào tạo bài bản, nghiêm khắc và chỉ có thể trở thành Geisha sau nhiều năm học nghề.
Geisha – Người nghệ sĩ chứ không phải kỹ nữ
Một trong những hiểu lầm phổ biến nhất về Geisha, đặc biệt ở bên ngoài xứ sở Phù Tang, là việc gán ghép họ với hình ảnh của kỹ nữ. Tuy nhiên, thực tế hoàn toàn trái ngược. Geisha là những nghệ sĩ truyền thống được đào tạo bài bản và nghiêm ngặt trong nhiều năm, để trở thành bậc thầy trong các lĩnh vực nghệ thuật.
Ảnh lịch sử về Geisha
Hiểu lầm này phần lớn bắt nguồn từ thời kỳ Minh Trị (Meiji), khi Nhật Bản bắt đầu giao lưu với phương Tây. Trong quá trình tiếp xúc văn hóa, hình ảnh các phụ nữ làm việc tại những khu phố giải trí (hanamachi – còn gọi là “phố hoa”) bị diễn giải sai lệch và quy chụp không chính xác bởi góc nhìn ngoại quốc.
Trên thực tế, Geisha là những người sống và cống hiến trọn đời cho nghệ thuật, không đơn thuần chỉ là người biểu diễn mà còn là biểu tượng của sự thanh tao, tinh tế và bản sắc truyền thống Nhật Bản. Họ không phải là người phục vụ nhu cầu tình dục, mà là những nghệ sĩ mang đến những trải nghiệm văn hóa đặc sắc và đầy chiều sâu cho khách tham dự.
Geisha và Maiko – Hai thế hệ trong một hành trình nghệ thuật
Trong thế giới nghệ thuật truyền thống Nhật Bản, Geisha và Maiko là hai hình ảnh thường đi liền với nhau, nhưng không hoàn toàn giống nhau. 
Maiko và Geisha Maiko là các Geisha tập sự, thường bắt đầu học nghề từ khi còn rất trẻ (khoảng 15–17 tuổi). Họ trải qua nhiều năm rèn luyện nghiêm ngặt về múa, đàn, lễ nghi, cách ăn nói và phong cách sống. Khi đã đạt đến trình độ nhất định, Maiko sẽ trải qua nghi lễ Erikae để chính thức trở thành Geisha – nghệ sĩ truyền thống chuyên nghiệp. 
Phân biệt Maiko và Geisha Về hình thức, Maiko thường rực rỡ và nổi bật hơn: mặc kimono sặc sỡ, đeo guốc cao, trang điểm trắng toàn mặt và dùng nhiều trâm cài hoa. Trong khi đó, Geisha mang phong thái thanh lịch, trầm lắng, với trang phục tinh giản, trang điểm nhẹ nhàng và kiểu tóc gọn gàng hơn.
Dù ở giai đoạn nào, cả Geisha và Maiko đều thể hiện sự tận tụy với nghệ thuật truyền thống và là đại diện tiêu biểu cho vẻ đẹp tinh tế của văn hóa Nhật Bản.
Chính sự phân cấp rõ ràng giữa Maiko và Geisha không chỉ thể hiện tính hệ thống trong đào tạo nghệ thuật truyền thống của Nhật Bản, mà còn phản ánh tinh thần trân trọng quá trình rèn luyện và sự trưởng thành. Mỗi bước đi, mỗi cử chỉ, mỗi kỹ năng mà Geisha thể hiện đều là kết quả của nhiều năm học hỏi không ngừng nghỉ, bắt đầu từ những ngày đầu tiên làm Maiko.
“Hồi ký của một Geisha” – Khi phương Tây kể về một biểu tượng phương Đông 
Poster phim “Hồi ký của một Geisha” Bộ phim "Hồi ký của một Geisha" (Memoirs of a Geisha), ra mắt vào năm 2005 và được chuyển thể từ tiểu thuyết cùng tên của nhà văn Mỹ Arthur Golden, là một trong những tác phẩm điện ảnh đầu tiên đưa hình ảnh Geisha đến gần hơn với khán giả toàn cầu. Bộ phim kể về hành trình đầy thăng trầm của Chiyo, một cô bé mồ côi từ làng chài nghèo khó, được đưa đến khu phố Gion và từng bước trở thành một Geisha nổi tiếng tại Kyoto, giai đoạn trước Thế chiến thứ hai.
Tác phẩm đã gây ấn tượng mạnh nhờ phần hình ảnh đẹp mắt, phục trang tinh xảo và phần nào thể hiện được sự khắt khe trong quá trình đào tạo một Geisha. Tuy nhiên, bộ phim cũng vấp phải không ít tranh cãi tại Nhật Bản, khi nhiều chi tiết được cho là hư cấu hoặc phản ánh chưa đúng thực tế, do được xây dựng dưới góc nhìn của phương Tây. Đặc biệt, mối quan hệ giữa Geisha và khách nam trong phim bị nhiều chuyên gia văn hóa cho rằng có phần lệch lạc so với bản chất thanh cao và chuyên nghiệp của nghề Geisha truyền thống.
Dù còn nhiều ý kiến trái chiều, không thể phủ nhận rằng "Hồi ký của một Geisha" đã khơi dậy sự tò mò, đồng thời tạo cầu nối để công chúng quốc tế bắt đầu quan tâm và tìm hiểu sâu hơn về văn hóa Geisha – một phần tinh túy trong di sản nghệ thuật của Nhật Bản.
Điều gì khiến những Geisha được tôn vinh như một phần của di sản văn hóa phi vật thể?
Geisha được công nhận và tôn vinh như một phần quan trọng của di sản văn hóa phi vật thể bởi vai trò đặc thù của họ trong việc bảo tồn và truyền tải các giá trị nghệ thuật truyền thống đặc sắc của Nhật Bản. Quá trình đào tạo và hoạt động của Geisha không chỉ tập trung vào biểu diễn nghệ thuật mà còn thể hiện sự thấm nhuần các giá trị văn hóa tinh thần sâu sắc như sự khiêm nhường, lễ nghi, sự duyên dáng và tinh thần phục vụ tận tâm. Sự khắt khe trong đào tạo và tinh thần cống hiến trọn đời giúp họ trở thành những nghệ sĩ chuyên nghiệp, giữ gìn và phát huy những truyền thống văn hóa mà các thế hệ trước đã kiến tạo.
Hơn thế nữa, Geisha còn là biểu tượng của sự cân bằng hài hòa giữa nghệ thuật và văn hóa ứng xử xã hội, phản ánh những giá trị đạo đức và thẩm mỹ đặc trưng của xã hội Nhật Bản. Chính những yếu tố này đã khiến nghề Geisha trở thành một phần quan trọng trong di sản văn hóa phi vật thể của Nhật Bản, được UNESCO và các tổ chức văn hóa quốc tế đánh giá cao như những người giữ lửa cho các giá trị truyền thống sống động, góp phần làm phong phú bức tranh đa dạng về văn hóa nhân loại.
Những điều đặc biệt về Geisha
Mối quan hệ thân thiết với giới thượng lưu 
Geisha tiếp đón khách Geisha nhờ khả năng ứng xử khéo léo và vốn kiến thức văn hóa phong phú, họ thường được mời đến các buổi tiệc riêng tư cao cấp, nơi quy tụ những nhân vật có địa vị cao trong xã hội như doanh nhân, chính trị gia, nhà văn, nghệ sĩ nổi tiếng hay các nhân vật thuộc tầng lớp quý tộc thời xưa.
Trong môi trường khép kín nhưng trang trọng như ochaya (trà thất), geisha vừa biểu diễn nghệ thuật truyền thống, vừa khéo léo dẫn dắt câu chuyện, tạo không khí ấm cúng và dễ chịu. Chính vì vậy, họ dần trở thành những người bạn tri kỷ, tâm giao, thậm chí là cố vấn tinh thần không chính thức cho một số khách quen thuộc.
Geisha không bán thân – họ là nghệ sĩ truyền thống
Một quan niệm sai lầm phổ biến ở phương Tây là cho rằng Geisha là gái mại dâm. Thực tế, Geisha hoàn toàn không bán thân, họ là những nghệ sĩ giải trí chuyên nghiệp được đào tạo bài bản trong nhiều lĩnh vực nghệ thuật truyền thống như ca hát, chơi nhạc cụ (shamisen, koto), múa, thơ ca và trà đạo. Họ thường xuất hiện tại các buổi tiệc riêng (ozashiki) để góp vui, rót rượu, biểu diễn nghệ thuật và trò chuyện duyên dáng, mang lại sự thư giãn cho khách mà không có yếu tố tình dục.
Chiếc gối đặc biệt để giữ tóc 
Gối của Geisha Các Geisha thường có kiểu tóc cầu kỳ được tạo hình theo phong cách truyền thống Nhật Bản và có thể giữ nguyên trong vài ngày đến cả tuần. Để không làm hỏng mái tóc khi ngủ, họ sử dụng một loại gối đặc biệt gọi là "takamakura", nâng đầu lên cao thay vì nằm hẳn. Việc giữ gìn mái tóc là một phần quan trọng trong việc thể hiện vẻ đẹp và đẳng cấp của geisha.
Không kết hôn khi còn là Geisha
Một khi đã chính thức trở thành Geisha, phụ nữ không được kết hôn. Cuộc sống của họ gắn liền với nghệ thuật và các nghi thức khắt khe trong thế giới hanamachi. Nếu một geisha muốn kết hôn, cô sẽ rút lui khỏi nghề, kết thúc thời gian hành nghề của mình và có thể sống như một người phụ nữ bình thường trong xã hội.
Không chỉ có Geisha nữ – có cả Geisha nam 
Geisha nam Ít người biết rằng trong lịch sử Nhật Bản cũng từng tồn tại geisha nam, được gọi là taikomochi hoặc hōkan. Họ xuất hiện từ thời kỳ Edo và ban đầu đóng vai trò là những người tư vấn, pha trò trong các buổi tiệc, tương tự như một “nghệ sĩ sân khấu”. Tuy nhiên, theo thời gian, vai trò này bị thay thế dần bởi Geisha nữ và hiện nay Geisha nam gần như tuyệt chủng, chỉ còn lại một vài người hiếm hoi còn hoạt động tại Nhật Bản.
Văn hóa geisha hiện diện ở đâu?
Khu hanamachi
Văn hóa Geisha ở vùng Kansai (đặc biệt là Kyoto) – là một trong những nét đặc trưng sâu sắc nhất của truyền thống Nhật Bản. Từng có thời kỳ hoàng kim với khoảng 80.000 Geisha hoạt động trên khắp đất nước vào đầu thế kỷ 20, nhưng ngày nay con số này đã giảm mạnh, chỉ còn khoảng 1.000 người đang hành nghề. Dù vậy, họ vẫn là biểu tượng sống của nghệ thuật và tinh thần Nhật Bản truyền thống.
Hiện nay, văn hóa Geisha chủ yếu tồn tại tại các thành phố như Kyoto, Tokyo, Kanazawa, Niigata và Fukuoka – nơi vẫn duy trì các quận geisha hoạt động gọi là hanamachi. Trong đó, Kyoto nổi bật nhất với 5 hanamachi nổi tiếng gồm Gion Kobu, Gion Higashi, Pontocho, Kamishichiken và Miyagawacho. Đây là những khu phố truyền thống, nơi du khách có thể bắt gặp hình ảnh thoáng qua của một Geisha hay Maiko đi lặng lẽ trong trang phục kimono cầu kỳ qua những con hẻm cổ kính.
Geisha và Maiko sống trong những ngôi nhà đặc biệt gọi là okiya, thuộc quản lý của các bà chủ (okāsan) trong các hanamachi. Tại Kyoto, các cô gái trẻ thường chuyển đến okiya khi khoảng 15 tuổi, bắt đầu quá trình đào tạo nghiêm ngặt kéo dài nhiều năm. Dù ngày nay số lượng Geisha không còn nhiều, nhưng họ vẫn là người gìn giữ và lan tỏa nét đẹp văn hóa cổ xưa, đóng vai trò như những "nghệ sĩ truyền thống sống" trong xã hội hiện đại của Nhật Bản.
Gion – Phố cổ Kyoto và dấu ấn sống động của văn hóa Geisha 
Geisha trình diễn văn hóa Nhật Bản Nếu muốn cảm nhận rõ nét nhất thế giới của Geisha trong đời thực, thì phố Gion tại cố đô Kyoto chính là điểm dừng chân lý tưởng. Đây là một trong số ít những khu hanamachi còn tồn tại và duy trì hoạt động cho đến ngày nay. Gion không chỉ là không gian sinh sống của Geisha, mà còn là nơi lưu giữ gần như trọn vẹn tinh thần và hình ảnh của một Nhật Bản cổ xưa, duyên dáng và sâu lắng.
Dạo bước tại Gion, du khách sẽ dễ dàng bị cuốn hút bởi những ngôi nhà gỗ truyền thống thấp tầng, những con hẻm lát đá nhỏ hẹp uốn lượn, ánh đèn lồng vàng nhạt thắp sáng mỗi chiều buông. Không gian nơi đây mang đậm dấu ấn thời gian, gợi cảm giác như đang bước vào một trang sách lịch sử sống động.
Bạn có thể được tham dự các buổi biểu diễn nghệ thuật truyền thống hoặc những trà tiệc do chính các Geisha đảm nhiệm, nơi mỗi cử chỉ, mỗi lời nói đều toát lên sự tinh tế và chuẩn mực được gìn giữ qua nhiều thế hệ. Đó không chỉ là một trải nghiệm mang tính du lịch, mà còn là dịp để cảm nhận sự thanh cao và tinh thần nghệ thuật được tôn vinh suốt hàng trăm năm qua trong văn hóa Nhật Bản.
Kết luận
Geisha là hiện thân của nghệ thuật, sự duyên dáng, tinh tế và bản sắc truyền thống Nhật Bản. Trong thời đại hiện đại hóa nhanh chóng, họ vẫn giữ vai trò như những người gìn giữ các giá trị văn hóa cổ truyền – từ lối sống, cách ứng xử đến từng chi tiết trong nghệ thuật biểu diễn.
Hãy cùng Univiet Travel tham gia các tour Nhật Bản chất lượng. Đến với Kyoto – cái nôi của văn hóa Geisha, không chỉ đơn thuần là hành trình tham quan cố đô cổ kính, mà còn là dịp để du khách được trực tiếp cảm nhận vẻ đẹp của nghệ thuật truyền thống Nhật Bản qua những bước chân duyên dáng của Maiko, những buổi trình diễn nghệ thuật tinh tế, hay không gian cổ kính của các khu hanamachi.
Xem phản hồi
Gửi phản hồi